Jeśli jesteś osobą pokrzywdzoną w wyniku przestępstwa, masz prawo do ubiegania się o naprawienie szkód i krzywd wyrządzonych przez sprawcę. Innymi słowy – możesz rościć o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Do ich zasądzenia prowadzi m.in. postępowanie karne – wyjaśniamy, jakie znaczenie ma sprawa karna w sprawie o odszkodowanie i jakie scenariusze mogą Cię spotkać na drodze sądowej.
Kodeks postępowania karnego a odszkodowania
Odszkodowanie to wyrównanie szkód materialnych, które można wycenić, natomiast zadośćuczynienie to rekompensata za krzywdy, których nie można przełożyć na walutę. Prawo przewiduje kilka możliwości dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia od sprawcy przestępstwa – zarówno w postępowaniu cywilnym, jak i postępowaniu karnym. Orzekanie w temacie obowiązku naprawienia szkody jest jednak możliwe tylko na podstawie przepisów prawa cywilnego, nawet jeśli orzeczenie wydaje sąd karny.
Z Kodeksu postępowania karnego wynika jednak jasno, że celem postępowania w sprawach karnych jest nie tylko orzeczenie o winie (lub niewinności) i ukaranie oskarżonego, ale także ochrona interesów pokrzywdzonego.
Jeśli więc Twoje dobra osobiste (np. zdrowie lub wolność) zostały naruszone z winy drugiej osoby w wyniku czynu zabronionego, masz prawo walczyć o odszkodowanie i zadośćuczynienie w sprawie karnej. Świadczenia wyeliminują lub zmniejszą szkody majątkowe i niemajątkowe powstałe w wyniku przestępstwa.
Możliwe scenariusze w postępowaniu karnym
Jeśli oskarżycielem w procesie karnym jest prokurator (czyli w większości przypadków), Ty – pokrzywdzony – możesz wystąpić w sądzie jako oskarżyciel posiłkowy przeciwko sprawcy, a jeden z naszych mecenasów będzie Twoim pełnomocnikiem w całym toku postępowania.
Co więcej, współpracując z Europejskim Liderem Odszkodowań, możesz mieć pewność, że ten sam prawnik uczestniczy w sprawie karnej, a następnie reprezentuje Cię przed sądem cywilnym. W ten sposób budujemy zaufanie i relacje z naszymi klientami, poznając ich sytuację od podszewki. Walczymy i wygrywamy dla Ciebie.
Poniżej wyjaśniamy, w jakich sytuacjach możesz ubiegać się o naprawienie szkody.
Umorzenie warunkowe
Postępowanie karne może być zakończone procesem karnym albo umorzeniem sprawy. Sąd karny może warunkowo umorzyć postępowanie, „jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa” (art. 66 § 1 Kodeksu karnego).
Sprawca przestępstwa nie zostaje więc ukarany – otrzymuje drugą szansę. Jak to wpływa na obowiązek naprawienia szkody? Sąd nadal może go nałożyć na sprawcę, ale już wtedy w postępowaniu cywilnym. Umorzenie warunkowe jest tak naprawdę korzystne dla poszkodowanego, bo nie musi czekać na zakończenie zwykle bardzo długiej sprawy karnej.
Wyrok skazujący
Art. 46 § 1 Kodeksu karnego wskazuje, że – uznając oskarżonego za winnego – sąd karny:
- może orzec o obowiązku naprawienia szkody w całości lub częściowo bądź o obowiązku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – jeśli na etapie postępowania karnego uzna to za zasadne;
- jest zobowiązany do orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody w całości lub częściowo bądź o obowiązku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – w przypadku złożenia wniosku przez pokrzywdzonego, jego pełnomocnika lub prokuratora.
W postępowaniu karnym w pierwszej kolejności rozstrzyga się jednak o winie i ewentualnej karze wobec oskarżonego. Samo naprawienie szkody może więc zejść na dalszy plan, jeśli miałoby spowolnić lub zakłócić przebieg procesu karnego. Żeby skutecznie dochodzić odszkodowania, trzeba zebrać przekonujący i często obszerny materiał dowodowy, przez co sąd karny musiałby prowadzić sprawę o wiele dłużej. W rezultacie, żeby skrócić postępowanie, sąd może zastępczo orzec nawiązkę, którą opisujemy w kolejnej części artykułu.
Niemniej jednak dla roszczenia prawa o odszkodowanie czy zadośćuczynienie sprawa karna jest kluczowa i tym większe ma znaczenie, im większą wagę ma popełnione przestępstwo. Wszystkie ustalenia sądu na etapie postępowania karnego są bowiem wiążące dla sądu cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego będziemy wówczas walczyć już nie o samo rozpoznanie zasadności naszych żądań, lecz o wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia.
Innymi słowy – jeśli przestępca będzie uznany za winnego, sąd cywilny ma „na start” podstawę do zasądzenia rekompensaty za doznane szkody i krzywdy.
Nawiązka zamiast obowiązku naprawienia szkody
Jeśli do zamknięcia przewodu sądowego w procesie karnym sąd nie zdoła precyzyjnie ustalić kwoty odszkodowania, może zastępczo orzec nawiązkę. Wniosek o nawiązkę należy złożyć do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Otrzymanie nawiązki, tak samo jak odszkodowania czy zadośćuczynienia w procesie karnym, nie wpływa na prawo do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia podczas procesu cywilnego.
Skuteczne dochodzenie odszkodowania od sprawcy przestępstwa – roszczenie cywilne w trakcie sprawy karnej
Dla poszkodowanego w wyniku przestępstwa najkorzystniejsze będzie dochodzenie roszczeń cywilnych już na etapie postępowania karnego. Według obecnego porządku prawnego poszkodowany może wnieść przedsądowe roszczenie cywilne. Przekonujące i poparte rzetelnym materiałem dowodowym uzasadnienie roszczeń to zadanie dla Twojego prawnika – skontaktuj się więc z Europejskim Liderem Odszkodowań. Kiedy mamy już wyrok karny, występujemy cywilnie, a decyzja sądu jest najważniejszym dowodem przemawiającym na Twoją korzyść.
FAQ:
Czy na mocy wyroku karnego sprawca przestępstwa jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania pokrzywdzonemu?
Sąd karny obowiązany jest orzec obowiązek naprawienia szkody na wniosek pokrzywdzonego. Może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody w całości lub częściowo albo zamiast tego orzec nawiązkę.
Do kiedy można złożyć wniosek o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie za krzywdę?
Pokrzywdzony lub jego pełnomocnik może złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Prokurator ma natomiast czas do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej.
Jak przyspieszyć zasądzenie odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego?
Najlepiej wnieść przedsądowe roszczenie cywilne w trakcie trwania procesu karnego. Odpowiednie pismo procesowe przygotowuje dla Ciebie prawnik z ramienia Europejskiego Lidera Odszkodowań.
